fawning als overlevingsstrategie bij kinderen

Naast de drie welbekende overlevingsreacties: vechten, vluchten en bevriezen bestaat er nog een andere belangrijke overlevingsstrategie, namelijk: fawning. Dit kan letterlijk vertaald worden als ‘onderdanig gedrag’. Als overlevingsreactie betekent het zoiets als 'meegaand gedrag' of 'pleasen'. Het is een reactie die zowel bij volwassenen als kinderen kan optreden wanneer ze zich bedreigd voelen in sociale situaties. Het is een overlevingsstrategie waarbij kinderen proberen anderen tevreden te stellen om mogelijk gevaar te vermijden. Als je ‘vrienden’ bent dan kun je je een soort van veilig wanen. Fawning kan voortkomen uit bijvoorbeeld ervaringen van afwijzing, (Denk hierbij ook aan de ervaringen van een kindje tijdens de zwangerschap en geboorte!) mishandeling of het niet erkend worden in sociale interacties. In dit artikel bespreek ik fawning bij kinderen in de leeftijd tot circa 8 jaar.

Wat is fawning als overlevingsstrategie? En welke impact heeft het?

Jonge kinderen die fawning als dominante overlevingsstrategie gebruiken, hebben vaak geleerd om hun eigen behoeften en grenzen opzij te zetten ten gunste van anderen. Ze passen zich snel aan aan de wensen en verwachtingen van anderen, in de hoop daardoor de dreiging te verminderen. Dit kan zich uiten in gedrag zoals veel complimentjes geven, overdreven meegaand zijn, zichzelf wegcijferen, zich onderdanig opstellen tot het vermijden van conflicten door maar te zijgen over hun eigen mening of gevoelens. Vaak lijkt het alsof het kind heel ontspannen is of niets meekrijgt. Terwijl het eigenlijk volledig 'aan staat'...

Fawning kan heel effectief zijn in situaties waarin er sprake is van fysieke of emotionele bedreiging. Het kan helpen om de vrede te bewaren, de relatie met anderen te behouden en ruzie of escalatie te voorkomen. Op de lange termijn kan het echter ook gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind. Kinderen kunnen gevoelens van onderdrukking ervaren, een gebrek aan eigenwaarde ontwikkelen en hun identiteit verliezen. Als volwassene kan het zijn dat ze hierdoor niet goed weten wat ze zelf willen, hun eigen mening niet uiten of niet weten wat hun eigen behoeften, wensen en verlangens zijn. 

Het moge duidelijk zijn dat fawning geen gezonde manier is om om te gaan met stress en conflicten. Het herkennen van fawning als coping mechanisme bij je kind kan het begin zijn van het herstellen van de eigen autonomie en het vinden van gezondere manieren om met gevoelens van onveiligheid en stress om te gaan. 

Hoe je fawning bij jonge kinderen kunt verminderen.

Het is belangrijk om fawning bij jonge kinderen te herkennen en stappen te ondernemen om gezondere copingmechanismen te ontwikkelen. Wat hierbij helpend kan zijn:

1. Stimuleer emotionele expressie: Moedig kinderen aan om hun gevoelens te uiten en benoem ze samen zodat ze de juiste woorden er aan leren te koppelen. Leer ze dat hun emoties waardevol en belangrijk zijn.

2. Leer grenzen stellen: Help kinderen om hun eigen grenzen te herkennen en aan te geven. Moedig ze aan om "nee" te zeggen wanneer ze zich ongemakkelijk voelen.

3. Versterk zelfwaardering: Bouw het zelfvertrouwen van kinderen op door hen te waarderen voor wie ze zijn, los van de goedkeuring van anderen. Moedig gezonde zelfliefde aan.

4. Oefen assertieve communicatie: Leer kinderen hoe ze hun behoeften, wensen en grenzen op een respectvolle manier kunnen uiten. Ondersteun ze bij het vinden van manieren om voor zichzelf op te komen.

5. Bied een veilige omgeving: Creëer een omgeving waarin kinderen zich veilig voelen om zichzelf te zijn en hun mening te uiten. Zorg voor open communicatie en respecteer hun individualiteit.

Fawning kan voor een kind een belangrijke overlevingsreactie zijn die voortkomt uit de behoefte om gevaar te vermijden door de ander tevreden te stellen. Dit kan in bepaalde situaties handig zijn om te doen, als het echter de dominante reactie van een kind wordt dan kan dit negatieve gevolgen hebben op de ontwikkeling van het kindje. Het is belangrijk om je hier bewust van te worden en eventueel stappen te ondernemen om er samen aan te werken om gezondere coping mechanismen te ontwikkelen.